Quốc Gia Việt Nam Cộng Hòa
Phục vụ Quân Lực VNCH
Quân chủng Lục quân Phân loại Bộ binh
Bộ phận Quân Đoàn II và Quân Khu II – VNCH .
ARVN Joint General Staff Insignia – Bộ tổng Tham mưu
Khẩu hiệu Tam sơn -Nhị hà
Tham chiến
-Mặt trận Cao nguyên và Bắc Bình Định 1972
-Mặt trận Cao nguyên 1975
Các tư lệnh Chỉ huy
-Hồ Văn Tố
-Linh Quang Viên
-Nguyễn Văn Hiếu
-Lê Ngọc Triển
-Lê Đức Đạt
-Phan Đình Niệm
Sư
đoàn 22 Bộ binh Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa là một đơn vị cấp sư đoàn
của Quân Lực Việt Nam Cộng Hòa, là một trong 2 đơn vị chủ lực thuộc Quân
đoàn II và Quân khu II. Phù hiệu của Sư đoàn có hình biểu tượng “3 ngọn
núi và 2 dòng sông” nên còn được gọi một cách hoa mỹ là “Hắc tam
sơn,bạch nhị hà”.
Năm 1972 tại chiến trường Kontum “Mùa hè đỏ lửa”,
Sư đoàn phải đối mặt với một lực lượng có quân số gấp 3 và hoả lực yểm
trợ vượt trội của đối phương, dẫn đến tổn thất nặng nề cho đơn vị và sự
hy sinh của vị Tư lệnh Sư đoàn mới chỉ cầm quân chưa đầy một tháng.
Lịch sử hình thành
Sư
đoàn 22 Bộ binh được thành lập vào ngày 1 tháng 8 năm 1955 tại Ban Mê
Thuột với danh xưng ban đầu là Sư đoàn Khinh chiến số 4 của Quân đội
Quốc gia Việt Nam do Trung tá Nguyễn Văn Chuân làm Tư lệnh đầu tiên. Sau
một thời gian ngắn, Sư đoàn di chuyển xuống Quy Nhơn và đặt Bộ Tư lệnh
cố định ở đây.
Về sau, vì địa bàn hoạt động và tác chiến của Sư đoàn
quá rộng nên lập thêm một căn cứ nữa ở Kontum và đặt ở đây thêm Bộ tư
lệnh Tiền phương gọi là Tiền cứ của Sư đoàn, còn nơi đặt Bộ tư lệnh ở
Quy Nhơn gọi là Hậu cứ.
Sau khi phế truất Quốc trưởng Bảo Đại và
tuyên bố thành lập Việt Nam Cộng Hòa, Tổng thống Ngô Đình Diệm đã cho tổ
chức lại Quân đội Quốc Gia Việt Nam và chính thức cải danh lại là Quân
đội Việt Nam Cộng Hòa. Khối Bộ binh được tổ chức lại thành 4 Sư đoàn Dã
chiến và 6 Sư đoàn Khinh chiến. Sư đoàn Dã chiến gồm các Sư đoàn: 1, 2,
3, 4, với quân số hơn 8.500 người mỗi Sư đoàn, là những Sư đoàn có biên
chế, trang bị mạnh, được huấn luyện tác chiến chính quy để đảm đương
nhiệm vụ chủ yếu là ngăn chặn quân chủ lực của Cộng sản xâm nhập . Sư
đoàn Khinh chiến gồm các sư đoàn: 11, 12, 13, 14, 15, 16, với quân số
hơn 5.000 người mỗi Sư đoàn, là Sư đoàn được tổ chức biên chế, trang bị
gọn nhẹ hơn, đảm nhận nhiệm vụ chủ yếu là bảo đảm an ninh nội địa, kết
hợp tiếp sức chi viện cho các Sư đoàn Dã chiến khi cần. Ngày 1 tháng 10
năm 1958 Sư đoàn 4 Khinh chiến được tổ chức lại và đổi phiên hiệu thành
Sư đoàn 14 khinh chiến.
Cuối năm 1958, Bộ Tổng tham mưu Quân đội Việt
Nam Cộng hòa một lần nữa tổ chức lại các đơn vị. Khi đó, 3 Sư đoàn
khinh chiến 12, 13, và 16 được giải thể và bổ sung về các Sư đoàn còn
lại để thành lập 7 Sư đoàn Bộ binh 1, 2, 5, 7, 21, 22, 23, với quân số
hơn 10.500 người mỗi Sư đoàn.
Ngày 31 tháng 3 năm 1959 Sư đoàn 14
Khinh chiến được tổ chức lại, thâu nhận thêm quân số của Sư đoàn 12
Khinh chiến (được giải tán), đồng thời kết hợp với Khu chiến thuật 22 để
cải danh lần cuối và hình thành Sư đoàn 22 Bộ binh, với 3 Trung đoàn
40, 41, 42 (sau tăng cường thêm Trung đoàn 47 ).
Địa bàn của Sư đoàn
phụ trách 3 tỉnh bắc cao nguyên Trung phần và 2 tỉnh bắc duyên hải Trung
phần gồm Kontum, Pleiku, Phú Bổn, Bình Định và Phú Yên. Khi đổi thành
Sư đoàn 22 Bộ binh, Tư lệnh đương nhiệm của Sư đoàn là Trung tá Trần
Thanh Chiêu. Sư đoàn nêu cao với phương châm: Trấn Sơn-Bình Hải để làm
tôn chỉ.
” ANH HÙNG TỬ . KHÍ HÙNG BẤT TỬ ” Đại Tá Nguyễn-Hữu-Thông – QLVNCH . (1937 – 1975)
Đại Tá Nguyễn Hữu Thông K16 VBQG, Trung Đoàn trưởng Trung đoàn 42, Sư Đoàn 22 Bộ Binh, QLVNCH.
Ngày 30 tháng 3.1975
“Trước
mối hiểm nguy sẽ bị Cộng quân tràn ngập, Quân Khu II đã bắt buộc phải
ra lệnh cho Sư đoàn 22 Bộ binh, đơn vị duy nhất vẫn còn giữ được khả
năng chiến đấu, phải tránh đối đầu địch hầu rút về Qui Nhơn. Trung đoàn
41 và 42 chiếu theo lệnh, rút bỏ Bình Khê.
Vị chỉ huy của Trung đoàn
42 là Đại tá Nguyễn Hữu Thông, đã quá ư là phẫn uất; ông đã năn nỉ vị sư
đoàn trưởng đừng rút . . . Nhưng lúc đó thì cũng đã quá trể rồi.
Khi hai trung đoàn về tới Qui Nhơn vào lúc đêm đã xuống thì tức khắc
đã bị các lực lượng CS đã chuẩn bị kiên cố xong ngay trong thành phố,
chận đánh. Lúc đó thì đa số dân cư cùng lực lượng phòng thủ thì cũng đã
bỏ trốn chạy đi mất rồi. Bến tàu thì cũng đã bị CS chiếm đóng; cũng như
là đa số các tòa cao ốc.
Qui Nhơn đang thật sự nằm dưới quyền kiểm soát của Sư đoàn 3 CS .
Sau
hai ngày chiến đấu thì hai Trung đoàn 41 và 42, với hải pháo hổ trợ, đã
giải tỏa được một bãi để di tản ở hướng Nam của thành phố và cùng nhau
tụ tập lại tại một bãi biển cách hải cảng bốn dặm Anh.
Lúc 2 giờ khuya ngày 1 tháng 4 thì ba tàu hải quân đã đón được lên tàu các quân nhân còn lại của Sư đoàn 22.
Vị Chỉ huy của Trung đoàn 42 đã khước từ di tản và quyết định tử thủ ”.
Theo
lời thuật lại của một Đại đội trưởng trinh sát; những ngày cuối tháng 3
năm 1975, SĐ 22 BB rút về Qui nhơn. Trên đường lui binh Trung đoàn 42
vừa lui, vừa đánh giạt, hay tiêu diệt gọn nhiều đơn vị quân CS suốt dọc
đường QL19 khi ra khỏi Pleiku di chuyển về đồng bằng, qua khỏi sông Côn
thuộc Quận Bình Khê, tỉnh Bình định.
Sáng ngày 2 tháng 4 năm 1975, Trung đoàn 42 về gần đến Qui Nhơn phân làm hai ngả để tiến vào thành phố.
Một
ngả là cải lộ tuyến (gọi là xa lộ Quang Trung) cũng từ trục QL19 tách
theo hướng tây nam giữa 2 triền núi, đi vào phía nghĩa trang khu 6 rồi
chạy về trung tâm thành phố hay ra biển Qui nhơn.
Một ngả vào là trục
lộ 19 có Cầu đôi đi vào thành phố theo hướng đông bắc. Ngay gần Cầu
đôi, có một tháp Chàm quen gọi là Tháp đôi nhìn ra đầm Thị Nại, biển Qui
nhơn, Cộng quân đã xâm nhập từ ven biển thuộc lãnh thổ quận Tuy phước
và đã chiếm giữ điểm cao này nhằm khống chế Thành phố Qui nhơn, nhưng
lập tức đám giặc Cộng này bị một đơn vị Trung đoàn 42 tiêu diệt.
Trung
đoàn 42 đi vào Qui nhơn và ra biển để chờ lên tàu Hải Quân VNCH đang
neo tại đây để di chuyển vào Nam. Trong khi hầu hết ba Tiểu đoàn đã lên
tàu thì còn một tiểu đoàn khác đang giao tranh , phá chốt chặn của Cộng
quân ở khu vực nghiã trang hướng tây nam của Thành phố chạy dài xuống
hướng trường Sư Phạm và trường Kỹ Thuật nằm trên đường Nguyễn Huệ, sát
biển.
Tuy đã lên tàu HQ, Đại tá Thông vẫn cố gắng liên lạc những Tiểu đoàn thuộc quyền.
Một Tiểu đoàn bị mất liên lạc!
Trong
khi đại liên vẫn nổ giòn giã cùng những tiếng M79 nghe rất gần, đã
khiến ĐT Thông không thể nào yên tâm đứng trên tàu mà bỏ đi, trong khi
chiến hữu của ông còn đang anh dũng chiến đấu với giặc Cộng.
Vì quá
nóng lòng, ông đã nhảy xuống tàu và bơi trở lại bờ cát, biển Qui Nhơn.
Trên khoảng cách từ tàu Hải quân đến bãi biển cũng hơi xa, một phần vì
mất ngủ thiếu sức, vì nhiều ngày đêm rút quân từ Tây nguyên về Qui nhơn
vừa đánh vừa rút; nên bơi không được nhanh. Khi Đại tá Thông bơi đến gần
đến bãi cát thì ông bị pháo giặc bắn trúng .
Một số chiến hữu của
ông còn trú ẩn trên bờ biển gần đó nhào ra cứu ông nhưng ông cũng đã tắt
thở trong cảnh xô bồ của dân chúng đang hỗn loạn.
Những binh sĩ dưới quyền của Đại tá Thông khóc ông như khóc người anh ruột của mình!
Sinh
thời còn là Trung Đoàn trưởng Trung Đoàn 42, Đại tá Thông luôn luôn
sống gần gũi, sát với chiến hữu thuộc cấp. Đại tá Thông lo chu đáo cho
đời sống của từng người lính và gia đình. Ông đi sát từng tiểu đội để lo
về sức khoẻ cho họ. Hỏi về các tiêu chuẩn quân trang, quân dụng như
giày trận, poncho. Ai đã lãnh ai, chưa đuợc lãnh? Ai đã đi phép, ai chưa
có phép? Lương hướng của từng chiến binh lãnh ra chi tiêu bao nhiêu,
còn gởi về cho vợ con được bao nhiêu? Ông buộc lính phải tiêu hạn chế,
và gởi lương về cho vợ con từng tháng trông chờ.
Có lẽ đây là một
cách an dân của cấp chỉ huy để người lính thuộc quyền yên tâm mà đánh
giặc. Có lẽ vì cách sống có nghĩa có tình với thuộc cấp của ông đã khiến
những người lính suốt đời thương mến ông.
” ANH HÙNG TỬ . KHÍ HÙNG BẤT TỬ “
TRUNG ĐOÀN 47/SƯ ĐOÀN 22 BỘ BINH DO ĐẠI TÁ VÕ ÂN CHỈ HUY HÀNH QUÂN TRÊN ĐẤT MIỀN TÂY-VÙNG 4 .
Vào
đầu tháng 4/75, QĐ II & QK2 lần lượt lọt vào tay giặc, sau những
cuộc triệt thoái tồi tệ và bi thảm nhất trong lịch sử chiến tranh. Hầu
hết quân nhân các cấp thuộc các Sư Đoàn và Tiểu Khu thống thuộc còn sống
sót đã tiếp tục di tản vào Bình Tuy, Vũng Tàu, Sài gòn. Được lệnh của
Bộ TTM truyền đi trên các đài phát thanh, truyền hình, kêu gọi “đến
trình diện tại Trại Chí Linh, Trung Tâm Huấn Luyện XDNT Vũng Tàu” để sau
đó được bổ sung tái lập một sư đoàn duy nhất: Sư Đoàn 22BB với Thiếu
Tướng Phan Đình Niệm tiếp tục làm tư lệnh, đặt dưới quyền xử dụng của
Quân Đoàn III.
Không ngờ số lượng đến trình diện thật đông đảo. Đa số
là sĩ quan, chỉ có khoảng một phần ba là hạ sĩ quan và binh sĩ. Khi
lang thang đi tìm mấy thằng bạn cùng đơn vị cũ, xem ai còn ai mất sau
trận chiến Khánh Dương và một số phải di tản theo Tỉnh Lộ 7B oan nghiệt,
bỗng tôi nghe trên loa có một giọng Huế quen thuộc gọi tên mình, và yêu
cầu đến dãy nhà số 4 gặp Đại Tá Võ Ân. Tiếng gọi quen thuộc ấy cũng
chính là tiếng nói của anh.
Tôi tìm đến dãy nhà số 4, nơi đặt BCH
Trung Đoàn 47 (tái lập). Vội vàng tìm gặp anh, để xem người hùng của
trận chiến Ban Mê Thuột bây giờ ra sao. Anh ngồi trên dãy bàn dài với
một vài sĩ quan cấp trung tá, có nhiều vị tôi quen biết. Tôi đưa tay
chào, chưa kịp trình diện lời nào, thì anh đã phất tay bảo tôi ngồi:
-Tau được chỉ định tái lập gấp Trung Đoàn 47 này. Mi về đây với tau cho vui. Anh em 23 nhiều lắm. Tụi mình “đánh đấm” tiếp.
Thoáng
một chút xúc động. Nghĩ mình là một sĩ quan đàn em cấp thấp, cũng chẳng
tài cán gì, chỉ gặp gỡ một vài lần và được anh quí mến. Vậy mà hôm nay,
trong cái cảnh chợ chiều, hổn tạp rối ren này, anh vẫn còn nghĩ đến
mình.
Ba ngày sau, Trung Đoàn 47 BB được tạm tái lập với một quân số
mà quan nhiều hơn lính. Một tiểu đoàn có đến 2 trung tá. Cấp đại đội có
1-2 thiếu tá, có vị đã từng làm tiểu đoàn trưởng hay chi khu phó. Có
nhiều trung đội được chỉ huy bởi một đại úy với quân số không quá 25
người, mà 50% là sĩ quan. Chắc chắn trên thế giới không có một đội quân
nào với bản cấp số kỳ quặc và “ghê gớm” như thế.
Trong hầu hết những
bài viết về các trận chiến cuối cùng của QLVNCH, dường như chưa có ai
nói đến sự kiện này. Tại sao những sĩ quan cấp tá, cấp úy lại sẵn sàng
nhận lãnh những chức vụ quá nhỏ nhoi như thế, trong lúc tình hình nguy
ngập, chiến trường đang từng giờ thu hẹp lại, mà mọi bất lợi, hiểm nguy
đang chờ họ đối mặt? Hơn nữa hầu hết đều bỏ lại gia đình ở miền Trung mà
bây giờ đã thuộc vùng địch chiếm. Bao nỗi ưu tư canh cánh bên lòng. Nếu
không phải là “Tổ Quốc, Danh Dự. Trách Nhiệm”, sứ mạng cao cả mà họ đã
tuyên thệ nhận lãnh khi quì xuống vũ đình trường trong ngày mãn khóa?
Ngay
tại BCH Trung Đoàn, ngoài Đại tá Võ Ân Trung đoàn trưởng, còn có đến 4,
5 trung tá. Trung tá Nguyễn Thắng Phùng, Chỉ Huy Trưởng TTHL/SĐ 23BB
nhận lãnh chức vụ Trưởng Ban 3. Vai trò này anh đã từng làm cách đây
trên 10 năm, khi còn mang cấp bậc thiếu úy. Tôi vẫn còn nhớ, khi mới ra
trường vài tháng, dắt trung đội biệt phái đến trình diện BCH Trung Đoàn
45BB của Trung tá Võ Văn Cảnh, đóng trại giữa rừng để chỉ huy trận đánh
Quảng Nhiêu đang hồi khốc liệt nhất, tôi được gặp Thiếu Úy Nguyễn Thắng
Phùng, đang là Trưởng Ban 3 Trung Đoàn. Anh rất vui vẻ, niềm nở hướng
dẫn trung đội tôi ra nằm giữ an ninh cho một Pháo Đội Pháo Binh 155 ly,
đóng bên cạnh BCH Trung Đoàn. Anh dặn dò chỉ vẽ những điều cần thiết.
Chỉ với câp bậc thiêu úy, nhưng tôi nghĩ anh là một Trưởng Ban 3 nhiều
kinh nghiệm, khả năng. Tôi có cảm tình với anh kể từ ngày ấy. Anh đã đảm
trách chức vụ này từ khi còn thiếu úy, bây giờ mang đến cấp bậc trung
tá, anh lại trở về với cái chức vụ hơn 10 năm trước. Vậy mà anh rất vui
vẻ, bình dị, thường thân tình đùa cợt với anh em và chu toàn trách nhiệm
của mình. Anh bảo:
– Được làm việc với Đại Tá Ân là vui rồi!
Tôi rất nể phục thái độ và tư cách của anh.
Trong
BCH Trung Đoàn có một vài vị nguyên là tiểu khu phó, tham mưu trưởng
của các tiểu khu. Tôi cũng gặp một anh thiếu tá, nguyên là tiểu đoàn
trưởng xuất sắc của một tiểu đoàn ĐPQ tại TK Bình Định. Năm 1971 có một
thời tăng phái hành quân cho Trung Đoàn 44 của chúng tôi tại An Khê, còn
bây giờ thì anh đang vui vẻ làm đại đội trưởng với quân số chưa tới 80
người.
Tôi được anh Ân thương mến, giao cho một chức vụ cũng không có
trong bản cấp số: Sĩ Quan Hành Quân & Tiếp Vận. Thực chất, đó chỉ
là một loại “thượng sĩ thường vụ” của Trung Đoàn, chạy ngược chạy xuôi
lo đủ thứ việc.
Ngày 17/4/1975, chưa kịp trang bị xong, một số quân
nhân chưa có cả súng đạn, Trung Đoàn được lệnh di chuyển xuống Long An,
đảm trách hành quân an ninh trong vùng Bến Lức. Ban đêm, từng đoàn xe từ
Tổng Kho Long Bình chở vũ khí, quân trang quân dụng xuống để đơn vị vừa
hành quân vừa trang bị tiếp. Đạn thì thiếu nhưng súng lại thừa. Một
người có thể được trang bị một khầu M16 và thêm một súng Colt 12, nếu
muốn.
Ngày 22/4/75 có khoảng 10 tân sĩ quan hai khóa 29 và 30 của
Trường VBQGVN vừa tốt nghiệp “non” tại Trường Bộ Binh Long Thành, đến
trình diện. Các anh vẫn giữ đúng nề nếp, cử một đại diện chỉ huy trình
diện đơn vị trưởng theo đúng lễ nghi quân cách. Nhìn họ mà tất cả chúng
tôi ai nấy cũng đều cảm kích, chạnh lòng. Những sinh viên này đã từ bỏ
học đường chọn binh nghiệp bảo vệ giang sơn tổ quốc. Bây giờ giang sơn
đang như sợi chỉ mành trước gió, tổ quốc lâm nguy, vậy mà họ vẫn đến
đây, để chấp nhận một cuộc chiến ở giờ thứ 25, trong một hoàn cảnh hoàn
toàn bất lợi, khi chưa hề có được một ngày kinh nghiệm chiến trường.
Trong những đôi mắt nhuốm chút ít ưu tư ấy vẫn tỏa ra đầy khí phách, sẵn
sàng nhập cuộc.
Đại Tá Võ Ân đến bắt tay từng người một. Im lặng một lúc, anh lấy giọng:
–
Thay mặt đơn vị, anh cám ơn và hoan nghênh các em đã đến trình diện.
Các em đã cho chúng tôi một nguồn sinh lực mới, sau thời gian trải qua
những mất mát, giao động. Điều đó cũng đã là một góp phần xứng đáng rồi.
Anh biết các em chưa nghỉ phép sau khi làm lễ ra trường. Còn đơn vị lại
đang trong thời kỳ tái tổ chức. Bây giờ theo thông lệ, anh cấp cho các
em giấy nghỉ phép mười ngày, để các em về thăm gia đình. Mong là các em
hiểu sự quyết định này của anh.
Hầu hết các tân sĩ quan nhất quyết
xin ở lại để chiến đấu cùng đơn vị. Có anh bảo là gia đình ở ngoài
Trung, không có ai ở đây. Nhưng tất cả sĩ quan chúng tôi có mặt lúc ấy
đều thấy quyết định của ĐạiTá Ân là có cân nhắc và có tình có lý, nên
khuyên các anh nên chấp nhận quyết định của Đại tá, nếu anh nào gia đình
ở miền Trung có thể về Sai gon tạm nghỉ ngơi chờ lệnh, sau khi hết phép
trở lại đơn vị cũng chưa muộn (?)
Ngay chiều hôm ấy, có lệnh bàn
giao vị trí cho một đơn vị khác của Quân Đoàn III, chúng tôi khẩn cấp di
chuyển đêm xuống giải tỏa áp lực địch tại Quận Cần Giuộc. Theo tin tức,
đã có hơn một trung đoàn địch đang trên đường tiến đến uy hiếp khu vực
này.
Tất cả chúng tôi đều đến từ Vùng 2, nên không ai biết rành địa
thế và tình hình trong khu vực lạ lẫm này. Để tránh chậm trể và nguy
hiểm, Trung Đoàn được biệt phái một toán Cảnh Sát do một Thiếu Tá chỉ
huy, dẫn đường. Khởi hành từ 10 giờ tối, cho mãi 5 giờ sáng đơn vị mới
tới địa điểm. Toán Cảnh sát “hướng lộ” đã dẫn chúng tôi đi sai lộ trình.
Rất may là tất cả an toàn, không đụng độ với bất cứ lực lượng nào của
địch.
BCH Trung Đoàn đóng tại Trường Trung Học Cần Giuộc. Phía trước
là đồng ruộng, sau mùa gặt nên đất đã khô và trơ những gốc rạ. Tổng Kho
Long Bình có lệnh phân tán quân trang quân dụng, nên đã đưa xuống đây cả
mấy chục chiếc xe GMCvà xe jeep các loại, kèm theo một lệnh miệng: “
Mỗi xe chỉ có đầy bình xăng, xử dụng chiếc nào đến hết xăng là bỏ luôn.”
Vừa xe, vừa gạo, và quân trang chất thành những đống cao giữa trời,
trên những đám ruộng khô.
Trung Đoàn có ba tiểu đoàn, không có đại
đội trinh sát và đại đội chỉ huy công vụ. Một tiểu đoàn đóng chung với
BCH Trung Đoàn, làm lực lượng trừ bị, hai tiểu đoàn bung ra xa. Trong đó
có một tiểu đoàn hành quân tái chiếm xã Mỹ Lộc, một khu trù phú của
quận Cần Giuộc, bị một tiểu đoàn địa phương của địch xâm nhập, truy giết
các nhân viên xã ấp và các trung đội nghĩa quân.
Giữa một cuộc chiến
không nhìn thấy tương lai, và phải chỉ huy một đơn vị như chiếc áo cũ
mục nát, được vá víu bằng những tấm vải đủ màu, nhưng Đại tá Võ Ân cùng
tất cả chúng tôi đã sống với nhau thật vui vẻ, chí tình. Với tôi, đó lại
là thời gian đáng ghi nhớ nhất trong cả mười một năm binh nghiệp. Cái
ranh giới chỉ huy gần như nhỏ lại, để nhường cho cái tình huynh đệ. Điều
này có được phần lớn là nhờ vào anh – Đại tá Võ Ân.
Ngày xưa, khi
còn chỉ huy các tiểu đoàn, trung đoàn hùng mạnh, tham dự nhiều trận
chiến cam go ở Bình Định, Pleiku, Kontum, Quảng Đức, anh vẫn vui vẻ thân
tình như hôm nay. Với bạn bè hay đàn em, thuộc cấp lúc nào anh cũng
dùng hai chữ “mi, tau”. Sĩ quan trong đơn vị thực sự xem anh như một
người anh, hay một ông thầy của thời trung học.
Tháng 11 năm 1973,
Phóng viên chiến trường Dương Phục, trong một lần đặc biệt đi theo đơn
vị của anh, khi ấy là Trung Đoàn 53 thuộc Sư Đoàn 23BB, đang quần thảo
với địch trong một trận chiến vô cùng khốc liệt tại Quảng Đức, đã viết:
“Tôi
vác ba lô ra xe và hai tiếng đồng hồ sau có mặt bên cạnh đơn vị có
nhiệm vụ tái chiếm hai tiền đồn Bu Prang và Bu Bong đã lọt vào tay địch
quân trong cuộc tấn công ngày 4.11 vừa qua.
Trung Tá Võ Ân, Trung
Đoàn Trưởng Trung Đoàn 53 Bộ Binh, trông giống một giáo sư hơn là một
đơn vị trưởng tác chiến. Cả bộ chiến phục bụi bậm, bẩn thỉu, và khẩu
súng lục Colt 12 đeo lủng lẳng bên hông cũng không giúp anh có vẻ ngoài
oai hùng của người lính chiến. Nhưng tất cả những thứ đó chỉ là bề
ngoài. Sức chịu đựng bền bĩ và ý chí sắt thép của anh Ân được truyền
tụng theo chiều hướng huyền thoại hóa trong trung đoàn.
Ân tiếp tôi
ngay tại vị trí chiến đấu của Tiểu Đoàn 2/53. Khuôn mặt trẻ trung, nhưng
dầy dạn vẻ phong trần, nụ cười chân tình như chỉ những người lính chiến
mới biết cười như vậy. Ân bảo tôi:
– Anh đến chậm mất hai ngày.
– Hai ngày sớm hơn đã xảy ra chuyện gì?
– Pháo. Địch pháo như mưa, pháo dội vào các đơn vị chúng tôi. Sau pháo, chúng xung phong.”
Sáng
ngày 27 tháng 4 /1975, khoảng 10 giờ sáng. Khi chúng tôi đang ngồi uống
cà phê trong một phòng học được dùng làm Trung Tâm Hành Quân, nghe
tiếng trực thăng đang đảo thấp một vòng đáp xuống đám ruộng khô phía
trước, cách chúng tôi chừng hơn100 mét. Nghĩ là trực thăng CNC đến làm
việc cho Trung Đoàn, Đại Tá Ân bảo tôi lấy một chiếc xe jeep mới toanh,
không mui, chạy ra đón phi hành đoàn. Vì trời nóng, nên đa số chúng tôi
đều mặc áo thun. Tôi không kịp mặc áo lính, lái xe chạy băng qua mấy đám
ruộng khô và dừng lại trước chiếc trực thăng vừa đáp xuống. Bỗng bất
ngờ, ngạc nhiên khi thấy một người vừa bước xuống, tay cặp chiếc mũ sắt
ngụy trang có gắn 3 ngôi sao. Theo sau là một vị trung tá trên tay cầm
khẩu M-18. Tôi giật mình, nhận ra đó là Trung Tướng Ngô Quang Trưởng.
Vội vàng bước xuống xe, tôi đứng nghiêm đưa tay chào. Ông bước tới gần
tôi. Trong tiếng cánh quạt trực thăng chưa dừng hẵn, tôi nghe ông hỏi
lớn:
– Có Đại Tá Ân trong đó không?
– Trình Trung Tướng, có.
Tôi
trả lời và mời ông lên xe, nhưng ông từ chối, bảo là ông muốn đi bộ. Có
thể là ông có ý cho tôi chạy vào trước để báo cho đại tá Ân, tôi đoán
thế.
Tôi vội vã lái xe chạy vào BCH la lớn cho Đại Tá Ân và mọi người
biết: Trung Tướng Ngô Quang Trưởng tới thăm chứ không phải phi hành
đoàn.
Tất cả vội vã mặc áo và sửa soạn lại tấm bản đồ lớn được treo
trên bảng đen (của lớp học). Tôi xếp mấy chiếc ghế lại cho ngay ngắn.
Khi Đại Tá Ân chưa kịp bỏ áo vào trong quần thi Tướng Trưởng đã bước vào
phòng. Anh chỉ còn kịp đứng nghiêm hô to: “vào hàng, phắc” rồi đưa tay
lên chào.
Tướng Trưởng trông khá mệt mỏi, ánh mắt hình như bị mất ngủ. Ông hỏi với một giọng buồn bã:
– Tình hình thế nào em?
Đại
Tá Ân đưa cây que chỉ bảng lên tấm bản đồ, định trình bày tình hình,
thì Tướng Trưởng đưa tay ngăn lại. Ông chỉ nói một câu ngắn ngủi:
– Phải cẩn thận. Đừng để hao tốn sinh mạng của anh em một cách vô ích.
Sau
khi đưa tay bắt từng người có mặt trong TTHQ, Tướng Trưởng cho biết ông
không có nhiều thì giờ vì chỉ mượn được trực thăng trong một thời gian
ngắn, và bảo Đại Tá Ân lái xe chở ông sang thăm ông Quận trưởng Cần
Giuộc. Tôi gọi toán cận vệ lên một xe jeep khác chạy theo, nhưng Tướng
Trưởng khoát tay, bảo không cần. Sau này Đại tá Ân cho biết, anh Trung
tá Quận Trưởng này cũng là một thuộc cấp được Tướng Trưởng tin cậy và
quí mến, thời Ông còn làm Tư Lệnh QĐIV.
Cả Đại Tá Ân và chúng tôi
không biết lúc ấy Tướng Trưởng giữ chức vụ gì. Chỉ biết là ông đến thăm
anh Ân và dặn dò đôi điều. Anh Ân cũng cho biết là chưa từng làm việc
dưới quyền Tướng Trưởng, có lẽ ông chỉ nghe nói đến anh Ân “người hùng
trong trận chiên Ban Mê Thuột”, nên đến thăm và khen ngợi anh như từng
khen ngợi những sĩ quan, những đàn em xuất sắc của ông ở Quân Đoàn I,
nơi có nhiều cấp chỉ huy lỗi lạc với cái tên chỉ có hai chữ như anh (Võ
Ân): Lê Huấn, Võ Toàn, Vĩnh Dác, Hoàng Mão, Nguyễn Hóa, Võ Vàng…
Tôi
gặp và biết anh Ân lần đầu tiên vào khoảng cuối năm 1972, khi anh mang
cấp bậc trung tá, dắt một tiểu đoàn thuộc Sư Đoàn 22BB, từ Bình Định lên
tăng cường cho Trung Đoàn 44BB chúng tôi, để giải tỏa Trung Nghĩa, một
ngôi làng Công giáo, dưới sự chỉ huy của một vị linh mục, quyết tử chiến
với Cộng quân, nhưng vì không đủ hỏa lực nên bị một lực lượng địch cấp
tiểu đoàn chiếm hơn nửa làng. Một trận chiến phức tạp, khốc liệt, và
cuối cùng anh đã chiến thắng ngoạn mục. Bằng một lối đánh giặc rất đặc
biệt, xử dụng toàn súng cối 60 ly thay cho Pháo Binh và phi yểm.
Sau
nhiều lần tấn công bất thành, do lực lượng địch trú ẩn bám trụ trong các
giao thông hào kiên cố và chống trả mãnh liệt. Lệnh của Tướng Tư Lệnh
Quân Đoàn, tránh tối đa việc xử dụng phi pháo có thể gây thiệt hại cho
khu nhà thờ và nhà cửa của dân chúng. Hơn nữa, Pháo Binh khó cận yểm vì
khoảng cách giữa địch và dân quá gần, tiền sát viên của ta khó tiếp cận
để điều chỉnh cho thật chính xác.
Anh lệnh cho các đại đội tạm rút
ra, lựa chọn các binh sĩ trẻ và có năng lực tác chiến, chỉ trang bị súng
nhẹ, không mang theo ba lô, chia thành nhiều toán nhỏ, làm lực lượng
xâm nhập, tấn công. Các binh sĩ lớn tuổi hay yếu kém theo sau, làm lực
lượng tải đạn, tản thương và án ngữ. Anh tâp trung cơ hữu và xin chúng
tôi tăng cường thêm cho anh nhiều súng cối 60 ly (ít được các đơn vị xử
dụng) với đầy đủ đạn dược, cùng một số xạ thủ có kinh nghiệm về loại vũ
khí này. Tôi được Đại Tá Phùng Văn Quang, Trung Đoàn Trưởng 44, chỉ định
đảm trách công việc này. Anh và tôi cùng hướng dẫn cấp tốc các tiểu đội
trưởng cũng như xạ thủ, điều chỉnh súng cối từng mét một. Khi các tiểu
đội bò vào tiếp cận các hầm hố của địch, đích thân anh điều động trên 20
khẩu súng cối 60 ly tác xạ theo sự điều chỉnh của các tiểu đội trưởng.
Kết quả thật không ngờ. Địch quân bị tiêu diệt bởi các khẩu súng cối 60
ly này, số còn lại bị thương và bị bắt sống, bên ta không có binh sĩ nào
tử thương.
Sau trận chiến, trước khi trở về đơn vị gốc, anh gọi tôi
ra ăn bữa cơm chia tay, cùng với vài sĩ quan của anh ngoài tiệm Thiên
Nam Phúc. Và có lẽ do chiến công này, chỉ một thời gian ngắn sau đó anh
được thuyên chuyển về Sư Đoàn 23 BB để giữ chức vụ Trung Đoàn Trưởng
Trung Đoàn 53 thay Đại Tá Trần Văn Chà. Sau này, tôi cũng được nghe kể
lại, anh Ân là người chưa từng giữ cấp “phó” bao giờ.
Anh tốt nghiệp
Khóa 12 Thủ Đức, là người thăng cấp trung tá sớm nhất và cũng là người
duy nhất của khóa mang cấp bậc đại tá. Hầu hết những sĩ quan giữ chức vụ
tiểu đoàn trưởng dưới quyền, đều là khóa đàn anh, có người xuất thân
trường Võ Bị đồng thời với anh. Nhưng tất cả đều nể phục và kính mến
anh.
TRUNG ĐOÀN 47 – SƯ ĐOÀN 22 BỘ BINH : NHIỆM VỤ CUỐI CÙNG TRÊN ĐẤT MIỀN TÂY-VÙNG 4 .
